Skuteczność środków dezynfekujących

Chemiczne, mikrobiologiczne i prawne podstawy stosowania środków chemicznych w szpitalach, zakładach opiekuńczych i miejscach publicznych
W celu testowania skuteczności środków dezynfekcyjnych korzysta się w badaniach z pewnych reprezentatywnych zarodków, a skuteczność środka wobec innych zarazków ocenia się na podstawie ich pokrewieństwa z przetestowanymi gatunkami. Wyróżnia się następujące zakresy skuteczności:
• grzybobójczy - skuteczny przeciw grzybom włącznie z drożdżami
• drożdżobójczy - skuteczny przeciw drożdżom
• bakteriobóczy - skuteczny przeciw bakteriom (poza mykobakteriami i sporami bakteryjnymi)
• prątkobójczy - skuteczny przeciw mykobakteriom włącznie z TBC
• gruźliczobójczy - skuteczny przeciw prątkom gruźlicy (TBC)
• sporobójczy - skuteczny przeciw sporom bakteryjnym
• wirusobójczy - skuteczny przeciw wirusom;
wyróżnia się tu działanie ograniczone (skuteczność tylko wobec otoczkowych (synonimy: osłonionych, osłonkowych) gatunków), oraz pełne działanie (skuteczność zarówno wobec otoczkowych jak i bezotoczkowych gatunków).
W przypadku właściwości bakteriobójczych należy pamiętać, że odpowiednio przetestowana skuteczność obejmuje także odporne na antybiotyki szczepy (np. MRSA). Powodem tego jest fakt, że działanie dezynfekujące polega na zniszczeniu chemiczną reakcją ciał bakterii jako całości. Jest to zupełnie inny mechanizm od sposobu działania antybiotyków polegającego na zakłóceniu tylko pojedynczych procesów przemiany materii. Dlatego odporność danego szczepu na takiego rodzaju zakłócenia nie nadaje żadnej ochrony przed niszczycielskim działaniem środków dezynfekujących.
Tabela 1 przedstawia ogólny przegląd skuteczności często używanych w środkach dezynfekcyjnych substancji czynnych.
Porównywanie pojedynczych substancji pokazuje, że czwartorzędowe związki amoniowe, które są bardzo powszechnie stosowane z powodu ich bezpieczeństwa zarówno dla użytkownika jak i materiałów, wykazują tylko ograniczony zakres skuteczności. Należy jednak wspomnieć, że zakres ten obejmuje właśnie najważniejsze dla codziennej higieny zarazki (drożdże i zwykłe bakterie), w tym takie będące odpowiedzialne za infekcje szpitalne. Zestawienie ma charakter orientacyjny i nie może służyć do ustalenia przydatności preparatu dla określonego celu. Tu rozstrzyga wyłącznie udokumentowane na podstawie uznanych norm dowody skuteczności.

SKUTECZNOŚĆ SUBSTANCJI CZYNNYCH DEZYNFEKCYJNYCH

METODY BADANIA
Skuteczność działania przeciwdrobnoustrojowego jest ściśle powiązana z zwalczanymi organizmami, z przewidzianym obszarem stosowania (medyczny, weterynaryjny, spożywczy, przemysłowy, domowy, instytucjonalny) oraz samymi podlegającymi dezynfekcji obiektami (ręce, narzędzia, powierzchnie). W poszczególnych krajach często używa się różniących się metod (np. odnośnie wybranych szczepów testowych i warunków laboratoryjnych), dlatego w ramach ujednoliconego prawodawstwa europejskiego (patrz poniżej) wypracowano ogólnie obowiązujące normy. Podzielono je w kategorie (fazy i etapy), w zależności od zakresu eksperymentalnego oraz implikacji osiągalnych rezultatów:
• Faza 1: Proste badania w warunkach laboratoryjnych (tzw. ilościowe badania zawiesinowe) w celu ustalenia zasadniczej aktywności bójczej, bez uwzględnienia przewidzianego stosowania. Mają wyłącznie charakter orientacyjny i nie nadają się do ustalenia konkretnych procedur lub rekomendacji praktycznych.
• Faza 2, etap 1: ilościowe badania zawiesinowe, zbliżone do zamierzonego zastosowania poprzez dodatek substancji obciążających takich jak protein.
• Faza 2, etap 2: badania w warunkach symulujących praktykę poprzez stosowanie różnych metod aplikacji oraz odpowiednich nośników (ręce, powierzchnie, narzędzie).
• Faza 3: badania w terenie (obecnie jednak nie ma jeszcze odpowiednich norm). W tabeli 2 zestawiono istotne normy europejskie służące do oceny i doboru środka dezynfekującego, wraz z organizmami docelowymi, kategorią (faza / etap) i obszarem stosowania.

Normy EN

UREGULOWANIA PRAWNE
W unii europejskiej środki dezynfekujące podlegają Rozporządzeniu 528/2012 w sprawie udostępniania na rynku i stosowania produktów biobójczych*. Przewiduje ono, że w obrocie mogą znajdować się jedynie preparaty na bazie dopuszczonych substancji czynnych. Pozwoleniu podlegają tutaj nie tylko same substancje czynne, lecz także wszystkie sformułowane z nimi produkty. W obu przypadkach procedury uzyskania pozwolenia są nader wymagające i kosztowne, obejmując m. in. obszerne badania dotyczące wpływu na środowisko naturalne i ludzkie zdrowie oraz, przede wszystkim, dowodów skuteczności na bazie wspomnianych norm europejskich. Ponieważ obecnie ogólnoeuropejskich pozwoleń na używanie w środkach dezynfekujących udzielono zaledwie nielicznym substancjom czynnym, nadal obowiązują różne przejściowe przepisy krajowe.
W Polsce przepisy te bezwzględnie wymagają dopuszczenia do obrotu udzielonego przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL), które dokumentuje się numerem pozwolenia oraz wpisem na listę dopuszczonych środków (http://bip.urpl.gov.pl/produkty-biobojcze). Głównym elementem procedury są dowody skuteczności na podstawie badań według metod zaakceptowanych przez prezesa Urzędu. Warunki zaakceptowania są dosyć wymagające; przykładowo w przypadku norm europejskich muszą one spełnić przynajmniej kryteria kategorii faza 2 / etap 1. W Niemczech formalne wymogi prawne są niewielkie. Istnieją tu jednak niektóre państwowe i niepaństwowe organizacje, które wydają listy produktów, przetestowanych według własnych (z reguły przewyższających wymogi norm europejskich) metod. Listy te cieszą się dużym zaakceptowaniem społecznym, zamieniając tym samym w pewny sposób uregulowania prawne. Organizacje te to
• VAH (Verband für angewandte Hygiene - Stowarzyszenie Higieny Stosowanej): Niepaństwowa organizacja
zajmująca się różnymi aspektami zarządzania higieną. Wydawana przez nią lista przetestowanych środków
dezynfekujących stanowi nieoficjalny krajowy standard decydujący m. in. o wyborze środków dla rutynowej
dezynfekcji w miejscach publicznych.
• RKI (Robert-Koch-Institut - Instytut im. Roberta Kocha): Państwowy urząd ds. zdrowia. Wydaje m. in. listę
przetestowanych środków i metod, których należy obowiązkowo używać w przypadku wybuchu epidemii
wywołanych przez bakterie (obszar działania A), wirusy (ob. dz. B), spory wąglika (ob. dz. C) i spory tężca
lub zgorzeli gazowej (ob. dz. D).
• IHO (Industrieverband Hygiene und Oberflächenschutz - Związek przemysłowy „Higiena i Ochrona
Nawierzchni”): Związek branżowy producentów środków czyszczących i dezynfekujących wydający m. in.
listę przetestowanych według norm EN środków przeciwwirusowych oraz produktów przeznaczonych do
zastosowania w przemyśle spożywczym.
Warto pamiętać, że wiele metod RKI i VAH zostało zaakceptowanych przez prezesa URPL, więc mogą stanowić podstawę dopuszczenia danego środka w Polsce. Oprócz tego listy VAH i IHO są dostępne również w języku angielskim, przez co nadają się do wykorzystywania również w środowisku międzynarodowym.

DOBÓR ŚRODKÓW DEZYNFEKUJĄCYCH
Priorytetowym kryterium doboru środka dezynfekcyjnego są dowody skuteczności wobec organizmów docelowych w przewidzianym obszarze stosowania. Powinny one odpowiadać co najmniej wymogom fazy 2 / etapu 1. Jak wyjaśniono powyżej, takiego rodzaju dowody skuteczności stanowią w Polsce bezwzględny warunek dopuszczenia, dlatego są automatyczne spełnione przez każdy produkt legalnie znajdujący się w obrocie.

Dalsze kryteria to zawarte w produktach substancje czynne. Tutaj dla codziennej dezynfekcji powierzchni czwartorzędowe związki amonowe, jako bezpieczne i nieszkodliwe dla materiałów, zajmują pierwsze miejsce.
Produkty na bazie alkoholi mają zalety wynikające z ich szybkiego działania bez pozostawienia resztek. Z powodu ich dużego zużycia, oraz obciążenia powietrza w trakcie stosowania, nadają się one jednak tylko do punktowego stosowania. Oprócz tego mogą uszkodzić pewne materiały jak np. pleksiglas.
Natomiast produkty na bazie substancji agresywnych, wymagających dodatkowych środków BHP (jak np. aldehydy), należy stosować wyłącznie dla celowego zwalczania specjalnych zarazków chorobotwórczych, a nie w ramach codziennego zarządzania higieną.
*Produkty biobójcze to substancje czy mieszaniny przeznaczone do zwalczania organizmów szkodliwych. Obejmują one n. p. repelenty, insektycydy, środki do konserwacji oraz właśnie środki dezynfekujące. Wyjątkiem są środki przeznaczone do dezynfekcji wyrobów medycznych, które same w sobie uchodzą za wyroby medyczne. Podlegają one odpowiedniemu prawodawstwu obejmującemu dodatkowe wymogi, n. p. oznakowanie znakiem CE.

źródło: BUZIL POLSKA Sp. z o.o.

Jeśli uważasz, że ten artykuł jest lub będzie Tobie przydatny, lub po prostu spodobał się Tobie kliknij na ikonkę FB ;)